نکاتی درباره تغذیه دیابت نوع 1

تغذیه درمانی در کنترل دیابت مهم ترین نقش را ایفا می کند. هدف از تغذیه درمانی در دیابت، حفظ مقدار قند خون در محدوده طبیعی، بهبود سطح چربی های خون،  کاهش فشار خون،  درمان و جلوگیری از عوارض دیابت همچون بیماری های قلبی عروقی،  رتینوپاتی(بیماری چشمی)، نفروپاتی(بیماری کلیوی) و نیز برآوردن نیازهای تغذیه ای فرد است.

در دیابت وابسته به انسولین یا نوع 1، غذا باید در زمان معین و مطابق با اثر انسولین تزریقی خورده شود. زمان اوج اثر انسولین، با زمان بالا رفتن قند خون بعد از غذا، باید هم زمان شود.

جدول زیر مدت زمان و میزان تبدیل مواد غذایی مختلف به قند را نشان می دهد.

نوع غذا	درصد تبدیل به گلوکز	زمان تبدیل
کربوهیدرات ساده	100 درصد	30-15 دقیقه
کربوهیدرات کمپلکس	100- 90 درصد	90-30 دقیقه
پروتئین	58 درصد	4-3 ساعت
چربی	30-10درصد	چندین ساعت

- برای جلوگیری از بروزهیپوگلیسمی(کاهش قند خون) از حذف وعده‌های غذایی باید پرهیز شود.

- هدف این است که قند خون ناشتا بین 180-120 میلی گرم در دسی لیتر و موقع خواب 140-100 میلی گرم در دسی لیتر حفظ شود.

- برای افرادی که انسولین دریافت می کنند، جلوگیری از افزایش وزن، مسئله ی مهمی است. انسولین درمانی امکان اضافه وزن را افزایش می دهد. انجام فعالیت فیزیکی منظم، بهترین راه برای جلوگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف انسولین است.

- برای صرف میان وعده هایی که در برنامه غذایی در نظر گرفته نشده اند، هم احتیاج به تزریق انسولین است.

- برای جلوگیری از هیپوگلیسمی، توزیع کالری در طول روز اهمیت دارد. یک الگوی رایج این است که 20درصد کل کالری روزانه به صبحانه، 35 درصد به ناهار،30 درصد به شام و 15 درصد به وعده ی آخر شب اختصاص داده شود. وعده ی قبل از خواب، برای جلوگیری از هیپوگلیسمی در هنگام خواب توصیه می شود.

- با این وجود ممکن است برای هر فرد و هر سبک زندگی، توزیع متفاوتی از کالری انجام شود. در مورد توزیع کربوهیدرات ها، بهتر است در هر وعده غذایی 5-2 واحد کربوهیدرات (حدود 60 گرم) مصرف شود.

در دیابت نوع 2، محدودیت کالری و کاهش وزن به حد متوسط (به میزان9-5/4کیلو گرم) باعث کنترل قند خون، کاهش مقاومت به انسولین، بهبود کاهش چربی خون و کاهش فشارخون می شود، حتی اگر فرد به وزن نرمال نرسیده باشد. این کاهش وزن وقتی بیشترین اثر و فایده را دارد که بلافاصله بعد از تشخیص دیابت نوع 2 اعمال شود، یعنی وقتی که ترشح انسولین هنوز به حد کافی صورت می گیرد.

محدودیت کالری، بیشتر و سریع تر از کاهش وزن، قند خون را در افراد دیابتی کنترل می کند. یعنی مسئله ی کالری در دیابت نوع 2، مهم تر از مسئله ی وزن است. این محدودیت باید طوری باشد که فرد 500-250 کالری کمتر از دریافت روزانه ی خود، دریافت کند.

در کل برای افرادی که وزن نرمال و فعالیت متوسط دارند، 30 کیلو کالری به ازای کیلوگرم وزن در روز، برای افراد کم فعالیت که هدف کاهش وزن دارند 25 کیلو کالری به ازای کیلوگرم زن در روز و به منظور افزایش وزن 35 کیلو کالری به ازای کیلوگرم وزن بدن، انرژی توصیه می شود.

مکمل ویتامین- مینرال به طور روتین در افراد دیابتی تجویز نمی شود. به نظر می رسد تنها در افرادی که کمبود تغذیه ای دارند و نیز در مواردی همچون حاملگی و شیردهی، مصرف رژیم های بسیار کم کالری، گیاه خواری، سالمندی، گلیکوزوری(دفع گلوکز از ادرار) و نیز در بیمارانی که تحت درمان بالینی شدید هستند، مکمل ها جواب می دهند.

- کروم عنصری است که از آن به عنوان ( فاکتور تحمل گلوکز ) یاد می شود و روی عملکرد انسولین تأثیر می گذارد. در حیوانات آزمایشگاهی کمبود کروم باعث افزایش قند، کلسترول و تری گلیسیرید خون می شود. با این وجود، مصرف مکمل کروم در بهبود سطح قند و چربی خون در افراد دیابتی از نظر علمی هنوز مورد تایید نیست و در دست مطالعه است و به نظر می رسد که بسته به درجه ی کمبود کروم و مقدار تحمل گلوکز، پاسخ افراد دیابتی به مکمل کروم متفاوت باشد. تجویز مکمل کروم فقط در صورت وجود علائم کمبود این عنصر، توصیه می شود.

- در افرادی که قند خون در آنها کنترل نمی شود و یا آنهایی که دیورتیک(داروی ادرار آور) دریافت می‌ کنند، مکمل منیزیوم مفید است. کمبود منیزیوم باعث کاهش حساسیت به انسولین می شود. منیزیوم کوفاکتور بسیاری از واکنش های گلیکولیتیک است.

- از آنجایی که ویتامین C  و گلوکز در جذب با هم رقابت می کنند، افزایش سطح ویتامین C پلاسما می ‌تواند با کاهش جذب گلوکز همراه باشد. بعضی محققین مصرف 600-200 میلی گرم ویتامین C و 100IU ویتامین E  (به عنوان آنتی اکسیدان) را توصیه می کنند. در افرادی که نوروپاتی (اختلالات‌ عصبی‌) خفیف تا متوسط دارند، دوز فارماکولوژیک ویتامین E باعث بهبود هدایت عصبی می شود.

- مصرف سیر در مقادیر زیاد به نظر می رسد باعث کاهش قند و چربی خون در افراد دیابتی می شود.

- دیده شده که سلنیوم خطر بیماری های قلبی عروقی و پرفشاری خون را می ‌کاهد.

- پتاسیم اغلب باعث کاهش فشارخون می شود و دیده شده که کمبود پتاسیم عدم تحمل گلوکز را وخیم تر می کند.

- وانادیوم در یک سری مطالعات دیده شده که در افراد دیابتی حساسیت به انسولین را افزایش داده و نیاز به انسولین را کاهش می دهد.

گیتی بهدادی پور- کارشناس تغذیه

در دیابت وابسته به انسولین یا نوع 1، غذا باید در زمان معین و مطابق با اثر انسولین تزریقی خورده شود. زمان اوج اثر انسولین، با زمان بالا رفتن قند خون بعد از غذا، باید هم زمان شود.

جدول زیر مدت زمان و میزان تبدیل مواد غذایی مختلف به قند را نشان می دهد.

نوع غذا	درصد تبدیل به گلوکز	زمان تبدیل
کربوهیدرات ساده	100 درصد	30-15 دقیقه
کربوهیدرات کمپلکس	100- 90 درصد	90-30 دقیقه
پروتئین	58 درصد	4-3 ساعت
چربی	30-10درصد	چندین ساعت

- برای جلوگیری از بروزهیپوگلیسمی(کاهش قند خون) از حذف وعده‌های غذایی باید پرهیز شود.

- هدف این است که قند خون ناشتا بین 180-120 میلی گرم در دسی لیتر و موقع خواب 140-100 میلی گرم در دسی لیتر حفظ شود.

- برای افرادی که انسولین دریافت می کنند، جلوگیری از افزایش وزن، مسئله ی مهمی است. انسولین درمانی امکان اضافه وزن را افزایش می دهد. انجام فعالیت فیزیکی منظم، بهترین راه برای جلوگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف انسولین است.

- برای صرف میان وعده هایی که در برنامه غذایی در نظر گرفته نشده اند، هم احتیاج به تزریق انسولین است.

- برای جلوگیری از هیپوگلیسمی، توزیع کالری در طول روز اهمیت دارد. یک الگوی رایج این است که 20درصد کل کالری روزانه به صبحانه، 35 درصد به ناهار،30 درصد به شام و 15 درصد به وعده ی آخر شب اختصاص داده شود. وعده ی قبل از خواب، برای جلوگیری از هیپوگلیسمی در هنگام خواب توصیه می شود.

- با این وجود ممکن است برای هر فرد و هر سبک زندگی، توزیع متفاوتی از کالری انجام شود. در مورد توزیع کربوهیدرات ها، بهتر است در هر وعده غذایی 5-2 واحد کربوهیدرات (حدود 60 گرم) مصرف شود.

در دیابت نوع 2، محدودیت کالری و کاهش وزن به حد متوسط (به میزان9-5/4کیلو گرم) باعث کنترل قند خون، کاهش مقاومت به انسولین، بهبود کاهش چربی خون و کاهش فشارخون می شود، حتی اگر فرد به وزن نرمال نرسیده باشد. این کاهش وزن وقتی بیشترین اثر و فایده را دارد که بلافاصله بعد از تشخیص دیابت نوع 2 اعمال شود، یعنی وقتی که ترشح انسولین هنوز به حد کافی صورت می گیرد.

محدودیت کالری، بیشتر و سریع تر از کاهش وزن، قند خون را در افراد دیابتی کنترل می کند. یعنی مسئله ی کالری در دیابت نوع 2، مهم تر از مسئله ی وزن است. این محدودیت باید طوری باشد که فرد 500-250 کالری کمتر از دریافت روزانه ی خود، دریافت کند.

در کل برای افرادی که وزن نرمال و فعالیت متوسط دارند، 30 کیلو کالری به ازای کیلوگرم وزن در روز، برای افراد کم فعالیت که هدف کاهش وزن دارند 25 کیلو کالری به ازای کیلوگرم زن در روز و به منظور افزایش وزن 35 کیلو کالری به ازای کیلوگرم وزن بدن، انرژی توصیه می شود.

مکمل ویتامین- مینرال به طور روتین در افراد دیابتی تجویز نمی شود. به نظر می رسد تنها در افرادی که کمبود تغذیه ای دارند و نیز در مواردی همچون حاملگی و شیردهی، مصرف رژیم های بسیار کم کالری، گیاه خواری، سالمندی، گلیکوزوری(دفع گلوکز از ادرار) و نیز در بیمارانی که تحت درمان بالینی شدید هستند، مکمل ها جواب می دهند.

- کروم عنصری است که از آن به عنوان ( فاکتور تحمل گلوکز ) یاد می شود و روی عملکرد انسولین تأثیر می گذارد. در حیوانات آزمایشگاهی کمبود کروم باعث افزایش قند، کلسترول و تری گلیسیرید خون می شود. با این وجود، مصرف مکمل کروم در بهبود سطح قند و چربی خون در افراد دیابتی از نظر علمی هنوز مورد تایید نیست و در دست مطالعه است و به نظر می رسد که بسته به درجه ی کمبود کروم و مقدار تحمل گلوکز، پاسخ افراد دیابتی به مکمل کروم متفاوت باشد. تجویز مکمل کروم فقط در صورت وجود علائم کمبود این عنصر، توصیه می شود.

- در افرادی که قند خون در آنها کنترل نمی شود و یا آنهایی که دیورتیک(داروی ادرار آور) دریافت می‌ کنند، مکمل منیزیوم مفید است. کمبود منیزیوم باعث کاهش حساسیت به انسولین می شود. منیزیوم کوفاکتور بسیاری از واکنش های گلیکولیتیک است.

- از آنجایی که ویتامین C  و گلوکز در جذب با هم رقابت می کنند، افزایش سطح ویتامین C پلاسما می ‌تواند با کاهش جذب گلوکز همراه باشد. بعضی محققین مصرف 600-200 میلی گرم ویتامین C و 100IU ویتامین E  (به عنوان آنتی اکسیدان) را توصیه می کنند. در افرادی که نوروپاتی (اختلالات‌ عصبی‌) خفیف تا متوسط دارند، دوز فارماکولوژیک ویتامین E باعث بهبود هدایت عصبی می شود.

- مصرف سیر در مقادیر زیاد به نظر می رسد باعث کاهش قند و چربی خون در افراد دیابتی می شود.

- دیده شده که سلنیوم خطر بیماری های قلبی عروقی و پرفشاری خون را می ‌کاهد.

- پتاسیم اغلب باعث کاهش فشارخون می شود و دیده شده که کمبود پتاسیم عدم تحمل گلوکز را وخیم تر می کند.

- وانادیوم در یک سری مطالعات دیده شده که در افراد دیابتی حساسیت به انسولین را افزایش داده و نیاز به انسولین را کاهش می دهد.

گیتی بهدادی پور- کارشناس تغذیه